پیشینه تاریخی سیستان

سیستان در دوران مادها (708- 550 پ.م ) یکی از ایالت های خاوری ماد به شمار می رفت و بعضی گفته اند که حوزه استقرار و سلطه مادها از کویر لوت نمی گذشت زرنگ یا سیستان دوره هخامنشی (550-3300 م )از پارت جدا شد و ساتراپ جداگانه ای تشکیل داد . (بیشتر در ادامه مطلب)

گلیم‌بافی: عشایر مواد اولیه را از پشم دام‌های خود تهیه می‌نمایند. رنگ‌های مورد استفاده در گلیم عمدتاً تیره و در زمینه‌های قهوه‌ای، قرمز تیره مایل به قهوه‌ای، آبی سیر و شتری و رنگ‌های روشن مثل زرد، سبز، كرم، قرمز، سفید است و در شكل‌گیری طرح‌های بلوچی نقش به سزایی دارد.. نقوش و طرح‌ها عموماً راه‌راه، هندسی و محرمات است.دستگاه گلیم‌بافی به صورت افقی است و كمتر از دار عمودی استفاده می‌كنند و شیوه برپایی آن در سیستان با بلوچستان تفاوت دارد. یكی از انواع گلیم “سفره نان” است كه از رنگ‌های بیشتر روشن استفاده می‌شود. از بافت گلیم نوارهایی به عنوان مال‌بند، و مهار بند شتر - مانند سكه و آینه‌دوزی- نیز تولید می‌گردد كه تزیین آن بیشتر با خرمهره و صدف، منگوله‌های پشمی باقی‌مانده از مواد اولیه است. گلیم در ابعاد مختلف به عنوان زیرانداز، چادرشب، كناره، سجاده، جوال تولید می شود. 

بوریا، سبدبافی، پرده‌بافی، توتن سازی:از دیگر هنرهای دستی استان بوریا‌بافی (حصیربافی) و پرده‌بافی است. استفاده از این فن در پوشش سقف‌ها در شهر سوخته به پنج‌هزار سال پیش برمی‌گردد. اكنون نیز حصیر در مساكن بومی منطقه به وضوح قابل رویت است. مواد اولیه حصیر در منطقة بلوچستان، از نوعی درخت خرمای وحشی به نام داز كه در كنار رودخانه‌ها و مسیل‌ها می‌روید، به‌دست می‌آید. از برگ داز، انواع مختلف ظروف مایحتاج روزمره و زیرانداز در ابعاد مختلف تولید می‌گردد. گاهی جهت تزیین آن‌ها از موی بز نیز استفاده می‌شود.از عمده‌ترین تولیدات حصیری می‌توان به زیرانداز، جارو، سجاده، جای نان، صندوقچه وسایل آرایشی، لانه مرغ و انواع سبدهای حمل و نقل كالا، نگهداری خرما، پرده حصیری، پوشش سقف اشاره كرد.

زرگری:زرگری و نقره‌سازی یكی دیگر از هنرهای دستی استان است. در اثر تغییرات زمان و عوامل متعدد دیگر، نقره‌سازی، جای خود را به طلاسازی داده است. زرگرهای بلوچ از اقوام و طوایف مشخصی هستند كه علاوه بر جواهرسازی، انواع زیورآلات زنان بلوچ را با مهارت تهیه می‌كنند.زنان بلوچ مانند اغلب زنان مردم ایران از زیورهای بومی استفاده می‌كنند. زرگرهای محلی زیورهای طلا و نقره را با نقوش ساده هندسی و نمادین می‌سازند. این زیورها برای زینت سر‌و‌گردن و گوش و بینی و دست و پا استفاده می‌شود. زیورهای بلوچی بیشتر شبیه زینت‌آلات مردم پاكستان و هندوستان است. دلیلش رفت و آمد زیاد بین ساكنین بلوچستان و قسمت غربی شبه قاره هند و پاكستان است.

سفالگری:پیشینه هنر سفالگری (سفال‌سازی) با توجه به اسناد و مدارك به عصر پارینه سنگی و پیش از تاریخ به مناطق باستانی بلوچستان می‌رسد. در شهر سوخته‌ سیستان، 3200 سال قبل از میلاد، تولید سفال چشمگیر بود. از این میان سفال روستای كلپورگان حكایتی دیگر دارد.

سفال‌سازی در كلپورگان: این روستا در 25 كیلومتری شهرستان سراوان واقع شده است. ساخت سفال امروزه هم در این روستا به صورت كاملاً ابتدایی و به روش لوله‌ای (كُویلْ-فتیله‌ای)، بدون لعاب و با نقوش سیاه‌رنگ، توسط زنان بومی، با دست انجام می‌پذیرد. این هنر نیز مانند دیگر هنرهای منطقه، به دلیل شباهت به سفال‌های ماقبل تاریخ، از شهرت خاصی برخوردار، و طرفداران زیادی دارد. مواد اولیه آن كه دو نوع خاک است، توسط مردان تهیه می‌شودوپس از مخلوط نمودن به نسبت‌های مورد نظر، به صورت دوغاب و سپس گل درآمده و در اختیار زنان هنرمند قرار می‌گیرد. ابزار كار بسیار ابتدایی است و هر كدام نام محلی خود را داراست یكی از این ابزارها بونو (bono) گل را روی آن قرار می‌دهند. شكل آن محدب و مدور است و با دست و انگشتان پا به چرخش درمی‌آید و به گل فرم می‌دهد. تولیدات سفال‌های كلپورگان شباهت زیادی به سفال‌های به دست‌ آمده از حفاری‌های مناطق باستانی در هزارة سوم پیش از میلاد سیستان و بلوچستان و كرمان، گیلان، مناطقی از كشورهای آسیایی چون هند، ژاپن و پرو دارد. و اغلب به شكل كاسه، كوزه، جام، قدح، پارچ، لیوان و … ساخته می‌شود.  اغلب ظرف‌های ساخته شده دارای سرپوش است. برخی از سرپوش‌ها به عنوان یك ظرف مستقل نیز كاربرد دارد. سرپوشی به صورت كاسة آبخوری ساده، و سرپوشی دیگر به صورت قدح به روی كاسه‌ای بزرگ است كه به عنوان جامی برای تنقلات در پذیرایی از مهمان به كار می‌رود.

قالي بافی: قدمت اين هنر، با ورود شاخه‌اي از اقوام سكائي به سيستان برمي‌گردد. زیراندازهای سیستانی به سه نوع تقسیم می‌شود:
1. نوع تاریخی یا كهن كه تا آغاز سده چهاردهم هـ.ق بافته می‌شد.2. نوع میانه كه از حدود اواخر قرن سیزدهم هـ.ق بافته شده و هنوز هم رایج است.3. نوع نو، كه هم‌اكنون بافته می‌شود.
عمده مواد اولیه توسط روستاییان تهیه شده و از رنگ‌های متنوع استفاده می‌نمایند. نقوش اغلب تجریدی و به صورت هندسی، مرغی، انسانی یا طرح و بافت كلی مددخانی، بهلوری، خشتی، سلیمانی و گلدانی است. در حال حاضر فرش سیستان به دلیل نوع طرح، رنگ، نقش، ابعاد، دوام علاوه در بازارهای داخلی و بازارهای خارجی فروش دارد. سیستان به لحاظ ارتباط گسترده فرهنگی و هنری با بلوچستان، عشایر خراسان، تركمنستان، در زمینه نقش و رنگ و ابعاد قالی‌های خود با این مناطق وجوه اشتراک فراوان دارد.

آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی

  آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی از مراجع عالیقدر جهان تشیع   

ایشان در نهم ربیع‌ الاول سال 1349 هجری قمری در خانواده‌ای متدین ومشهور به علم و دانش در مشهد مقدس رضوی به دنیا آمد. پدرش «سید محمّد باقر»عالمی مقدّس ، و مادرش علویه‌ای والا مقام ، فرزند «علاّمه سیّد رضا مهربانی سرابی» بود. جدّ وی عالم جلیل ‌القدر «سیدعلی سیستانی» بود که علامه شیخ آقا بزرگ تهرانی در کتاب طبقات اعلام الشیعه در باره‌اش چنین آورده است:

« وی  از شاگردان ملاعلی نهاوندی در نجف اشرف، و از شاگردان مجدّد شیرازی در سامرّا  بود. وپس از آن در زمره خواص سیداسماعیل صدر در آمد و در حدود سال 1318 هجری به مشهد امام رضا (علیه السلام) بازگشت و در آن‌ جا رحل اقامت افکند و با بهره وافری که از دانشِ و پارسایی و صلاح برده بود، به جایگاه بلندی دست یافت»

اطلاعات بیشتر

شهید حاج قاسم میرحسینی

سردار شهید حاج قاسم میرحسینی قائم مقام لشکر پیروز۴۱ثارالله درسن ۲۳سالگی به درجه رفیع شهادت نائل آمدند.

شهید میرحسینی از۱۷سالگی به فرماندهی گردان، تیپ،مسئول طرح وبرنامه ریزی،مسئول طرح عملیات لشکر و باتوجه به رشادت، شجاعت وروحیه فرماندهی که درعملیاتها ازخودنشان داده بود ، به قائم مقامی لشکر ۴۱ثارالله برگزیده شد.

اطلاعات بیشتر

فرخی سیستانی

ابوالحسن علی بن جولوغ فرخی سیستانی شاعر بزرگ ایرانی اواخر سدهٔ چهارم و اوایل سدهٔ پنجم هجری قمری است. وی علاوه بر تسلط بر شعر و ادب در موسیقی نیز مهارت داشت و بدین وسیله توانست به دربار ابوالمظفر شاه چغانیان و سپس به دربار سلطان محمود غزنوی راه یابد و منزلتی والا بدست آورد. فرخی را یکی از بهترین قصیده‌سرایان ایرانی می‌دانند تا جایی که گفته‌اند سخن سهل و ممتنع در عربی خاص ابوفراس حمدانی و در فارسی خاص فرخی است. تاریخ فوت او را ۴۲۹ هجری قمری ذکر کرده‌اند.

اطلاعات بیشتر

استاد ابولفرج سکزی

ابوالفرج سگزی (متوفی ۳۹۳ ه. ق) از شعرای نامدار و اندیشمند سدهٔ چهارم سیستان است که در حدود سال‌های ۳۷۲-۳۳۳ هجری قمری به هنر شاعری مشغول بود و نویسندهٔ تعدادی کتاب شعر است که از بین رفته‌اند. مطالعه در زندگی و شعر ادیبان قبل از خودش، از وی استادی چیره دست و سراینده‌ای ماهر ساخت، به طوری که در متون، همیشه لقب «استاد» در کنار نامش مشاهده می‌شود

دهخدا اورده است

ابوالفرج سكزي شاعري از مردم سيستان بود وي مداح ابوعلي سيمجور بود دال سبكتكين را هجا مي گفت پس از غلبه محمود برال سيمجور سلطان به قتل او فرمان داد وبه شفاعت عنصري شاعر كه شاگرد ابوالفرج بود از مرگ رهايي يافت گويند او عمري دراز يافته و بع صدو بيست سالگي رسيده است و دولت شاه سمر قندي گويد اورا در علم شعر چند كتاب نفيس است و اكابر در رسائل خود به اشعار ابوالفرج استشهاد مي كنند واز كفته هاي اوست

عنقاي نغرب است در اين دور خرمي

خاص از براي محنت ورنج است ادمي

چندان كه گرد صورت عالم برامديم

غمخوار ادمي است وبيچاره ادمي

هركي بتور خويش گرفتار محنتد

كس رانداده اند برات مسلمي

وگويند انگاه كه سلطان محمود بروي دست يافت وبشفاعت عنصري از جريمه اوگذشت اموال وجهات اورا باستاد عنصري بخشيد واستاد عنصري نيمي از اموال اورا بدو گذاشت

دهخدا/ الف- ا- اثبات/ تهران/ 1325/ جلد2/ ص716 واثرافرينان جلد 3 ص 248

محمد بن وصیف سیستانی

محمد بن وصیف سگزی معاصر یعقوب لیث  و  عمرو بن لیث صفاری بود که  نخستین  شعر مکتوب دری را در نیمه ی اول قرن سوم ه.ق (حدود865میلادی) سرود   

اطلاعات بیشتر

محمد بن مخلد سیستانی

محمد بن مخلد سیستانی از بزرگان علم و ادب و از نخستین شاعران ایران، معاصر یعقوب لیث صفاری(265-254ه.ق)بوده است

    جز تو نزد حوّا و آدم نکشت         شير نهادى بدل و بر مَنِشت
    معجز پيغمبر مکّى توئى             بکُنش و بمنش و بگوشت
    فخر کند عمّار روزى بزرگ           کوهمانم من که يعقوب کُشت

ابوالفتح سکزی

ابوالفتح سکزی یا ابوالفتح سیستانی، از شاعران و ملوک برجسته سیستان در سده یازدهم هجری قمری است. علاوه بر حکومت داری، در سرودن شعر تبحر داشت. گرچه در سیاست حکومتی با برادرش ملک حمزه اختلافی نداشت، اما در زمینه شعر وشاعری با وی اختلاف داشت. حمزه غافل سیستانی این رباعی را خطاب به برادرش ابوالفتح سیستانی سروده است.

برخاطر عاطرت غباری نرسد

از گفته من تو را نقاری نرسد

هرچند طلای خاطرت غش نیست   

بی زحمت آتش به عیاری نرسد

ابوالفتح نیز پس از دیدن رباعی برادرش، در جواب می سراید.

نظمم ز شراب معنوی سرشار است         

در کش را هوشیاری، ای در کار است

محتاج به پایمردی آتش نیست       

نقد سخنم، طلای دست افشار است

ابوالفتح علی بن محمد بستی

ابوالفتح علی بن محمد بستی از شاعران سده چهارم هجری قمری است.زادگاه او را شهر بست سیستان می‌دانند.او به زبان عربی تسلط کامل داشت.از نتایج طبع او، دو دیوان شعر به جای مانده‌است. وفات وی را به سال ۴۰۱ ه.ق ثبت نموده‌اند. نویسنده کتاب دورنمایی از فرهنگ ایرانی و اثر جهانی آن، این شعر را به عنوان نمونه‌ای از اندیشه و قلم این شاعر سیستانی در نوشته خویش آورده‌است.

یکی نصیحت من گوش دار و فرمان کن      

که از نصیحت سود، آن کند که فرمان کرد

همه به صلح گرایو مدارا کن

که از مدارا کردن، ستوده گردد مرد

ابو داوود سجستانی

ابو داوود سجستانی، وی متولد ۲۰۲ هجری قمری و متوفای سال ۲۷۵ ه.ق می‌باشد. بنا به اظهار ابن ندیم، نام اصلی او سلیمان بن اشعث بن اسحاق بن بشیر شداد است.

این فقیه و دانشمند سیستانی، کتب متعددی در فقه، تفسیر و حدیث تالیف نموده‌است که مشهورترین آن حدیث السنن است که مشتمل بر پانصدهزار حدیث که چهار هزار و هشتصد حدیث فقط در باره فقه و تشریع در آن آمده‌است.

دهخدا در لغت نامه و در خصوص وی چنین می‌نویسد.سلمان بن اشعث بن اسحاق بن بشیر، مشهور به ابو داوود، پیشوای اهل حدیث است.

تالیفات

   حدیث السنن

   المراسل

   البعث والمنشور

   رساله تسمیه الاخوه

   ابتداء الوحی

   اخبار الخوارج

   رساله الی اهل مکه فی وصف سننه

   رساله فی متشابه التعبیرلفظ فی آیات القرآن

   الدعاء

   دلائل النبوه

ابراهیم سجزی سیستانی

ابراهیم سجزی سیستانی، از دانشمندان سیستانی قرن اول هجری قمری است.ابراهیم در سال شصت هجری قمری، پانزده حرف از حروف اوستایی در خط «مسند» را، به جای حروفی در خط کوفی، بکار برد. وبرای آن اصول وقاعده‌ای ترتیب داد که به مراتب از خط مسند آسانتر بود.بدین ترتیب ابراهیم سجزی مخترع خط معقلی به شمار می‌رود.

نام انگلیسی:  Chahnimeh lakes    

نام فارسی :  دریاچه‌ های چاه نیمه 

مجموعه دریاچه های چاه نیمه در استان سیستان و بلوچستان واقع است. چاه نیمه ها كه چهار گودال طبیعی آب را شامل می شود در 35 كیلومتری زابل در شهرستان زهك قرار گرفته است. قطع جریان آب هیرمند به مرز ایران و در نهایت خشكسالی 10 ساله اخیر سبب بروز مشكلات عدیده ای برای ساكنان دشت سیستان و به تبع آن شهرستانهای همجوار شده است. در مواقع کم‌آبی، آب آشامیدنی تمام منطقه سیستان و شهرستان زاهدان و نیز قسمتی از آب کشاورزی سیستان از این دریاچه مصنوعی تأمین می‌شود. در حاشیه آب‌های زلال چاه نیمه، پارک جنگلی و باغ وحشی احداث شده که منظره زیبایی را به وجود آورده است و بزرگ‌ترین تفریحگاه جنوب شرق کشور به حساب می‌آید.

 رودخانه هيرمند زابل، تنها شريان حياتي سيستان است كه از طرف كوههاي بابا در افغانستان سرچشمه مي‌گيرد، و پس از طي مسافتي در حدود 1050 كيلومتر وارد درياچه هامون مي‌شود. كه البته در مدت هفت سال خشكسالي هيچ آبي وارد درياچه هامون نشده و اين درياچه با تمام زيبائي اش به گودالي پر از شن و خاك تبديل شده است. تمام آب مصرفي دشت سيستان از طريق اين رود تأمين مي‌شود. در ضمن، دوام رودخانه‌هاي منشعب از آن و درياچه و مخازن چاه نيمه، همه بستگي به جريان آب هيرمند دارد.

هيرمند در مرز ايران و افغانستان به دو شعبه تقسيم مي‌شود. شعبه اصلي كه به نام رود مشترك ناميده مي‌شود قسمتي از مرز مشترك دو كشور را تشكيل مي‌دهد، سپس وارد افغانستان مي‌شود. شعبه ديگر، در خاك ايران است كه خود به دو شاخه تقسيم مي‌شود. يكي به طرف چاه نيمه ها و ديگري به طرف مناطق كوهك و زهك مي‌رود كه دو سد انحرافي در اين دو منطقه بر روي آن احداث شده است.

سد سيستان نيز بر روي شاخه‌اي كه از طريق چاه نيمه تأمين مي‌شود، احداث شده است در قسمت جنوب دشت سيستان و در حوالي مصب هيرمند، گودال‌هاي طبيعي بزرگي وجود دارد كه در حال حاضر از آنها بهره‌برداري مي‌شود. اين گودال‌ها ضمن ذخيره‌آب براي آبياري مناطق بيشتري از سيستان، از زيان‌هاي وارده در مواقع سيلابي شدن رودخانه هيرمند جلوگيري مي‌كند.

مساحت اين مخازن كه به صورت درياچه كوچكي در آمده، در حدود چهار هزار و هفتصد هكتار است. از اين مخازن علاوه بر آبياري، مي‌توان براي پرورش ماهي نيز استفاده كرد. حداكثر گنجايش اين مخازن ششصد و شصت ميليون متر مكعب است و ظرفيت قابل بهره‌برداري سالانه آن تا سيصد و چهل ميليون متر مكعب نيز مي‌رسد كه در حال حاضر چاه نيمه هاي 1تا3 مورد استفاده قرار گرفته و در كنار آنها چاه نيمه چهارم در حال احداث مي باشد.

بیشتر در ادامه مطلب

رقص شمشیر یکی از اصیل‌ترین رقص‌های سیستانی است.

انچه امروزه بعنوان چوب بازی در رقص سیستانی شناخته می‌شود ادامه رقص شمشیر است که سیستانیان باستان و گذشته برای استمرار آمادگی دفاعی مبارزین خود در زمان صلح با این رقص شمشیر به تقویت روحیه وامادگی دفاعی نیروهای خود کمک می‌کردند. رقص شمشیر که ابتدا با یک نوع رقص معنوی و چرخش سماعی اغاز می‌شود در اصل همان چرخش حول محور وجود است که در فلسفه رقص‌های سماع امده است. دستان روبه آسمان و چرخش‌های مرتب و منظم هریک دارای معانی خاص خود است.

رقص چوب سیستانی استمرار رقص شمشیر سیستانی است. در هر مرحله از رقص شمشیر به استناد تحقیقات و اسناد میدانی کانون جهانی فرهیختگان سیستانی که در سایت نیمروزانلاین دات ای ار امده است؛ اسراری نهفته است. مثلاً وقتی حریف می‌افتد رقیب او را دعوت به برخاستن می‌کند و به او فرصت می‌دهد که برخیزد که این یاداور دلیری رستم است که دشمن خفته اش را بیدار کرد و بعد با او مبارزه کرد رقص شمشیر زابلی که نمادی از پهلوانی ودوره اساطیری ایران است توسط گروه موسیقی سنتی ورقص سنتی نیمروز در جشنواره‌های بین‌المللی وبرنامه‌های زنده تلویزیون اجرا شده است وبه گفته محمدآذری:رقص شمشیر نه تنها خشونت نیست بلکه نمادی از دوره کهن واساطیری ایران است که در ان مردانگی وشهامت در کنار مبارزه ودفاع از وطن ومفاهیم بلندی از این دست موج می‌زند.

تنور در سیستان مقدس است به گونه ای که اگر کسی خانه اش را ترک کند تنور را خراب نمی کند.
تنور از خشت خام ساخته می شده و با پیشرفت تکنولوژی خشت خام جای خود را به آجر داده است. روی آجر ها را با مخلوطی از خاک و نمک می پوشانند تا هم نان بعد از پخت راحت جدا شود و هم نمک گرما را نگه می دارد. و شاید خاصیت پزشکی نیز داشته باشد.

نان را با یکی از صنایع ساخته دست خود سیستانیان به نام لوبندک به تنور می چسپاندند.

البته برای اینکه دست شان از حرارت و گرمای آتش تنور در امان بماند از چیزی به نام آستیکه استفاده می کردند که با چند لایه پارچه دوخته می شد. آستیکه را بزرگتر از اندازه دست می دوختند تا وقتی که نان را از درون تنور بر می دارند و یا درون تنور می زنند به راحتی تمام دست و انگشتان را نگه دارد تا مبادا حرارت آسیبی به دست وارد آورد.

وقتی هیزم داخل  تنور ریخته می شد در دومون یا دومول  تنور رو برای این که اکسیژن به آتش برسه و شعله ورتر بشه باز می ذاشتن ..

اما بعد از ایجاد ِ زغال ، در ِ این دهانه بسته می شه. تا هم روند زغال  شدن زغالها کندتر شود و هم به دلیل  رسیدن  اکسیژن به زغالها از سوختن  نون بخاطر حرارت زیاد جلوگیری شود. می توان گفت به نوعی تنظیم کننده درجه حرارت  داخل  تنور می باشد.

کوه خواجه (کوه اوشیدا) یا (کوه رستم)

تنها عارضه طبیعی در دشت سیستان است که در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی شهر زابل قرار دارد. اوشیدا در زبان فارسی میانه به معنی ابدی است. این کوه ذوزنقه‌ای شکل که نزد سه دین اسلام، مسیحیت و زرتشت مقدس است، از سنگ‌های بازالت سیاه رنگ تشکیل شده و با ارتفاع ۶۰۹ متر از سطح دریا، مانند جزیره‌ای در میان دریاچه هامون قرار دارد.

در اطراف این کوه تعداد زیادی آثارباستانی از دوران ساسانیان، اشکانیان و بقایای اماکن اسلامی و معبد بودایی باقی‌مانده‌است که شامل مجموعه ی کاخها، قلعه کهک کهزاد، قلعه چهل دختر، قلعه سرسنگ، آرامگاه خواجه غلطان، ساختمان پیر گندم بریان، خانه شیطان، بناهای منفرد آرامگاهی و قبور اسلامی است. آثار تاریخی پیش از اسلام محوطه ی تاریخی کوه خواجه شامل مجموعه ی کاخها، قلعه کهک کهزادو قلعه چهل دختر می‌باشد.ارنست هرتسفلد در سالهای ۱۹۲۵ و ۱۹۲۹ میلادی با بررسی این مجموعه عنوان تخت جمشید خشتی را برای مجموعه ی کاخها برگزید.

محيط طبيعي

شهرستان زابل با حدود 329317 نفر جمعيت در جنوب خاوري ايران و شمال استان با مساحتي بالغ بر 14252 کيلومتر مربع واقع گرديده است. از جانب شمال و شمال شرق با استان خراسان جنوبي، از شرق در امتداد مرز با کشور افغانستان، از جنوب با شهرستان زهک و از غرب با کوير لوت هم مرز مي باشد.

زابل داراي سه بخش :مركزي ،پشت آب،  و شيب آب است که با يک جاده آسفالته به طول206 کيلومتر به مرکز استان راه دارد. فاصله آن با تهران 1078 کيلومتر است.

پيشينه تاريخي

سيستان اين سرزمين رازهاي سر به مهر، محوطه‌اي دارد كه حيرت همگان را برمي‌انگيزد. كمتر كسي را مي‌توان سراغ گرفت كه نامي از شهر سوخته سيستان و تمدن كهن اين سامان نشنيده باشد. امروزه نام و آوازه شهر سوخته سيستان چنان در دنيا پيچيده است كه هر دوستدار تاريخي و باستانشناسي آرزوي ديدن آن و قدم نهادن در اين سرزمين كهن را دارد. اين سرزمين چنان از جايگاه ويژه‌اي در دنياي باستان برخوردار است كه "سراورل اشتين" باستان‌شناس معروف انگليسي آن را بهشت باستان‌شناسان نام نهاده است. مورخين ساخت نخستين شهر در سيستان را به گرشاسب، يکي از نوادگان کيومرث نسبت داده اند. طي دوره هاي مختلف ولايت سيستان تمدن هاي بسياري را به خود ديده و جزو مراکز اوليه تمدن بشري بوده است.

سيستان در زمان هخامنشيان منطقه اي آبباد بوده و بر اساس کتاب زرتشت، يازدهمين سرزمين آفريده شده توسط اهورامزدا است. اين امر در کتيبه هاي بيستون و تخت جمشيد که سيستان را يکي از ممالک شرقي داريوش ذکر کرده اند، منعکس شده است.

لفظ زرنج، قديمي ترين نام سيستان و زاولستان استکه در کتيبه داريوش نيز با همين نام است. نيمروز نام ديگر سيستان است که به معني جنوب مي باشد. از سيستان به نام هاي سگستان، سجستان و سيوستان ياد کرده اند.

آب و هوا

آب و هواي زابل از نوع بياباني و گرم و خشک است. حداقل دما در دي ماه 17 درجه و حداکثر دما در تير ماه 45 درجه گزارش شده است.

جريان باد در سيستان در کليه فصول برقرار است. بادهاي 120 روزه سيستان حاصل توده هاي پرفشار غربي است که در فصل تابستان از جهت شمال غرب به جنوب شرق ميوزد. حداکثر سرعت در تير ماه به 100 کيلومتر در ساعت ميرسد که در مسير باعث جابجايي ريگهاي روان ميگردد و طوفان شن، تپه ماهور و برخان هاي ماسه اي را شکل مي دهد. طرح تثبيت شن هاي روان به وسيله مالچ پاشي و ايجاد پوشش گياهي از راههاي جلوگيري از پيشرفت اين طوفان ها در منطقه سيستان است. از باد در سيستان، بهره گيري فراواني مي گردد، از جمله خارخانه ها(کولرهاي طبيعي منازل) يخدان ها، بادگيرها و آس بادها به طوري که اين منطقه به عنوان خاستگاه آسباد در دنيا لقب گرفته است.

شهر سوخته

كوه خواجه

موزه مردم شناسي

بانك ايران و انگليس

آسباد هاي حوضدار

قلعچه

قلعه رستم

قلعه سام

ارگ سه كوهه

روستاي تاريخي سه كوهه

كاروانسراي فرنگي

گمرك بلژيكي ها

ميل نادر

ميل دولت آباد

زيارتگاه بي بي دوست

سکوهه یا سه کوهه

یکی از آبادی‌های بسیار قدیمی سیستان و مربوط به دوران قاجار است که در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی زابل واقع شده‌است. بنای اصلی آن از سه قسمت به هم پیوسته ارگ جنوبی، ارگ شمالی و ارگ میدانی تشکیل شده‌است.

• ارگ جنوبی

شامل یک حیاط مرکزی با مجموعه‌ای از اتاق‌ها در اطراف و یک ایوان بلند و باریک در ضلع شمالی می‌باشد و متعلق به حاکم آن زمان بوده‌است.

• ارگ شمالی

این قسمت معروف به فلک سر(ملک سار) است و از وسعت کمتری نسبت به ارگ جنوبی برخوردار است. این قسمت استراحتگاه حاکم و همرا او بوده‌است. نمای بیرونی چند ضلعی و تمام سطح گنبد و طاق‌ها ی آن پوشیده‌است.

• ارگ میدانی (میدان مرکزی)

قلعه نسبتاً بزرگی است که حدفاصل ارگ جنوبی و ارگ شمالی است و در داخل آن اتاق‌هایی وجود دارد که جایگاه خادمان و محافظان حاکم بوده‌است.

ویژگی معماری :

مصالح مورد استفاده از کاه گل، خشت خام و ملاطهای گچ و خاک می‌باشد. 

ویژگی مهم :

• مرکز برافراشتن پرچم ایران در مبارزات با استعمار انگلیس در منطقه

• آخرین حاکم سیستان در دوران قاجاریه

• ثبت شواهد باستان شناسان مبنی برادامه روند تکامل معماری در منطقه

منابع :

• کتاب راهنمای مختصر آثار باستانی سیستان – دکتر سیدمنصور سید سجادی – چاپ ۱۳۸۲ – ناشر سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان سیستان و بلوچستان

• کتاب سیستان بهشت باستان شناسان – گروه باستان شناسی دانشگاه زابل- چاپ ۱۳۸۰ – ناشر روابط عمومی دانشگاه زابل

• مقاله سیستان سرزمین اساطیر - اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری – ستاد تسهیلات مسافرین نوروزی شهرستان زابل

شهر سوخته نام محوطه باستانى بزرگى است که در ۵۶ کیلومترى جنوب غربى شهر زابل واقع شده است. این سلسله تپه‏ ها با مساحتى بالغ بر ۱۵۰ هکتار وسعت از بزرگترین محوطه ‏هاى باستانى دورانى آغاز تاریخى فلات ایران به شمار مى‏رود که ۵۲۰۰ سال قدمت دارد و از این نظر تنها شهرهاى باستانى انگشت شمارى چون شوش و تپه ملیان در ایران، موهنجودارو در پاکستان و گورستان معروف سلطنتى اور در میان رودان با آن قابل مقایسه هستند.